بررسی کتاب

بررسی کتاب تازه تالیف تاریخ هنر جهان

---

به نام خدا

-         استاد مدعو : مؤلف کتاب تاریخ هنر جهان ، دکتر محمد رضا ریاضی

-         علت تشکیل جلسه : تغییر کتاب فوق و توضیح در ارتباط با امر تالیف و پاسخگویی به هنر آموزان مدرس

    جلسه کتب جدیدالتالیف تاریخ هنر جهان مورخ ۱۳۹۰/۰۸/۱۷ با تلاوت آیاتی چند از کلام خدا شروع شد. پس از خوش آمد گویی و خیر مقدم خدمت همکاران حاضر در جلسه ، استاد گرامی جناب آقای دکتر ریاضی ، مؤلف کتاب تاریخ هنر جهان ،توضیحاتی در رابطه با این کتاب ارئه دادند و همکاران در رابطه با مشکلات تدریس ، ابهامات و سئوالات خود را مطرح نمودند.

    دکتر ریاضی مدت تالیف کتاب را دو سال اعلام کرده و تلاش خویش را در حد توان اذعان نمودند. با توجه به این که بیش از 30 سال در سازمان میراث فرهنگی حضور داشته اند و با موزه ها وامر تدریس رشته تاریخ هنر مواجه بوده اند.

    تاکید بر این نکته که در تعداد صفحات کتاب از سوی سفارش دهندگان محدودیت وجود داشته و استدلالی نبودن متن را از این رو دانسته اند، علاوه بر این که تصویر بیشتر از نوشته به کار گرفته شده است. این مسئله که در حال حاضر موزهء کشور ها فقط خود را منحصر به نمایش گذاردن مصنوع خاصی نکنند ، دیده می شود . آنها با فضاسازی و استفاده از نقاشی و تصویر بهتر می دانند که بازدید کنندگان را با هنر در بیان مواجه نمایند.

    سخنان آقای دکتر ریاضی ابتدا با چیستی هنر آغاز شد ، تاکید ایشان بر تعریف وتشریح مقدمه کتاب تاریخ هنر جهان که در رابطه با هنر

است برای دانش آموزان بود.

    همچنین توضیح کامل فصل های کتاب ، شرح تصاویر کتاب همراه با زمان های تاریخی آن ، ارائه روش های تدریس مؤثر و مفید جهت بهبود یادگیری دانش آموزان از دیگر موارد پیشنهادی ایشان به همکاران بود.

    در این جلسه نظر برخی از همکاران بر سنگین بودن مطالب کتاب بود و بالعکس گروهی از همکاران که در مقطع پیش دانشگاهی تدریس داشتند، معتقد بودند که کتاب جدید پل ارتباطی بین سال سوم و پیش دانشگاهی می باشد زیرا بسیاری از مطالب کتاب سیر هنر در تاریخ 1 در کتاب تاریخ هنر جهان به صورت خلاصه عنوان شده است و دانش آموزان با آمادگی بیشتری به مقطع پیش دانشگاهی راه می یابند.

    نگرانی همکاران در رابطه با کمبود وقت و زمان برای تدریس کتاب و جا افتادن مطالب در ذهن دانش آموزان و همچنین بازده آن در امتحانات بود.

    از موارد دیگر هماهنگی تدریس برای ترم 1 و 2 و ارائه نمونه سئوال از طرف گروه انجام شد.

 موارد طرح شده در جلسه :

  - تهیه فیلم کمک آموزشی تاریخ هنر جهان و پاور پوینت تصاویر وارائه آن به همکاران  تا هفته اول آذر ماه می باشد.

- تقاضای همایش مشابه در ارتباط با کتاب جدید التالیف تاریخ هنر ایران

- ارتباط بیشتر با هنر آموزان و گروه های آموزشی توسط وبلاگ های ایجاد شده در گروه ها

- با توجه به نظر سنجی انجام شده حدود  63 % شرکت کنندگان رضایت در حد عالی و 33% نیز در حد خوب از انجام همایش و برگزاری آنرا اعلام نمودند.          

بررسی کتاب تازه تالیف تاریخ هنر ایران جلسه اول

---

    به نام خدا

-         استاد مدعو : مؤلف کتاب تاریخ هنر ایران ، آقای دکتر نصرالله تسلیمی

-         علت تشکیل جلسه : تغییر کتاب فوق و توضیح در ارتباط با امر تألیف و پاسخگویی به هنر آموزان مدرس

    جلسه با تلاوت آیاتی چند از کلام خدا شروع شد. پس از خوش آمد گویی و خیر مقدم خدمت همکاران حاضر در جلسه ، استاد گرامی جناب آقای دکتر تسلیمی ، مؤلف کتاب تاریخ هنر ایران ، توضیحاتی در رابطه با این کتاب ارائه دادند.

    ایشان عنوان کردند با وجود دو اصلاحیه ای که به این کتاب خورد اما متأسفانه هیچ تغییری در چاپ اول صورت نگرفت ،  از آنجا که استاد ، مؤلف اصلی کتاب را هنرآموزان می دانست از همکاران خواستند مشکلات تدریس ، ابهامات، نواقص و سئوالات خود را کتباَ به دفتر تألیف ارائه نمایند.

    درخواست های شفاهی هنرآموزان:

1/ در ابتدای کتاب تصاویر سرفصل ها غیرمرتبط با است مثل تمدن ماد که تصاویر جیرفت آورده شده

2/ مباحث اصلاحیه کتاب اگر بر روی سایت دفتر تألیف باشد از اشتباهات جلوگیری می نماید.

3/ بیشتر اصطلاحات به پانویس احتیاج دارد.

    دو رویکرد الف/ ایرانی-اسلامی  ب/ آموزشی-تربیتی در تألیف کتاب ایران باید لحاظ شود، بهتر است تاریخ به صورت داستان ارائه شود زیرا آنچه ما امروزه از آن به تاریخ هنر ایران یاد می کنیم صرفاَ باستان شناسی است نه تاریخ هنر .

    از آنجا که فضاهای آموزشی بیشترین نظارت را دارا می باشند ، همه یک اشکال عمده می گیرند که ما با قشری در ارتباطیم که درس خوان نیستند! که این مشکل اساسی در نوع گزینش هنرجو است نه اینکه از مطالب کتاب کم شود زیرا در هیچ کجای دنیا تاریخ هنر به صورت تفکیکی ارائه نمی شود، و اینکه تاریخ هنر یک کشور جدا از تاریخ هنر جهان منظور شود فقط در ایران بدلیل رویکرد ایرانی _ اسلامی    آن لحاظ شده که خود بخش عمده ای از تاریخ هنر این سرزمین را شامل می شود.

    با توجه به دیدگاه باستان شناسی که وجود دارد ، در اینجا چهار دوره ( پیش از تاریخ– تاریخی- اسلامی- معاصر ) از تاریخ ایران را مورد توجه قرار داده تأثیر گذاری آموزشی آن نیز لحاظ شود. و در دل این دوره ها بصورت پنهان به انواع هنر: معماری، نقاشی، موسیقی، ... نیز پرداخت شد، البته با توجه به بودجه بندی تدریس و مطالب موجود ، تلاش شد یک هماهنگی بین آنها وجود داشته باشد و در ضمن به هیچ دوره ای صرفاً تأکید کلیدی نشود و به همه مطالب و رعایت نسبت ها توجه شود.

    اگر بتوانیم به کل تاریخ بی طرفانه بپردازیم جنبه های مختلفی دارد ، در اسپانیا هیچ مقطع تحصیلی اجازه تدریس دوران حکومت خلفای اموی در این کشور را ندارند ، و توجیه آنها ایجاد حقارت این دوران است دوران سلوکیه  در ایران با آشفتگی و درهم آمیختگی در ناحیه غرب ایران همراه بوده است از آنرو به علت آنکه قابلیت اختصاص یک فصل را نداشت برای جلوگیری از حذف آن ، این دوره  با مقطع تاریخی دیگر ادغام شد تا فصل ها از نظر محتوی و بودجه بندی دچار خدشه نشوند و هیچ دوره ای بدون اطلاع رسانی به دست فراموشی سپرده نشود .

     توجه به اینکه چگونه هنرمند توانست فرهنگ و هنر غرب را هضم کند و آثار جدیدی بوجود آورد و تجددگرایی در هنر را بتوان مورد ارزیابی قرار داد که هم نقاط ضعف و هم قوت آن دوره را در متن کتاب درسی گنجاند از دیگر مواردی بود که مورد توجه قرار گرفت.

    همانطور که در تمام بینال‌های ایرانی حتی اگر هنرهای سنتی را ببینیم تنها تکنیک و موضوع کمی تغییر کرده است وگرنه اصل آن مربوط به فرهنگ ایرانی است که باز هم قابل نقد و تعمل است. رویکرد مذهبی و فعالیت های زیر زمینی که در یکی دو دهه اخیر صورت گرفته به عنوان یک بحث پ‍ژوهش محور باید لحاظ شود از این‌رو تنها در انتهای کتاب به آن پرداخته شد.

    در حوزه تکنولوژی آموزشی به علت عدم مجاز بودن در اختیار گذاشتن برخی منابع نتوانستیم منابعی به هنرآموزان بصورت cd  یا dvd  داده شود، ایجاد بانک تصویری و فیلم می تواند راهگشایی جهت جلوگیری از گم شدن فایل ها ، مطالب و منابع ارائه شده کتب می تواند باشد اما چون توجیح اجرایی از نظر اداره ندارد در نتیجه به نتیجه نمی رسد.

    نقشه های باستانشناسی و شناسایی سایت ها جایگاه ویژه و مهمی از هزاره پنجم ق.م موجود است که ناحیه زاگرس غرب کشور تا فضای داخل کشور کشیده می شود. در ناحیه شمال شرقی ایران که جایگاهی از سکونت انسان در فلات ایران است ، در حدود یک میلیون سال پیش ناحیه کشف رود خراسان که ظاهراً اولین اقوام ساکن ایران هستند کشیده می شوند و به ناحیه مرکزی و زاگرس می رسدد.

    بر اساس برخی اطلاعات با فراز و نشیب عنوان شده در ناحیه کویری از بین رفته ، تمدنی که در مرکز بوده 28000 ق.م می توان آثاری از این منطقه شناسایی کرد. اما در قسمت‌های شمالی ظاهراً سکونت‌گاه انسان های پارینه سنگی است حدود 50000 پیش اولین ساکنان غارنشین هستند اما در حوزه کرمانشاه و لرستان در غار شکارچی هم ادعایی صورت گرفته که استخوان انسان از آنجا یافت شده است.

    از10000-8000 ق.م سرآغاز شکل‌گیری عصر سفال در ایران، گنج‌دره هرسین کرمانشاه اولین نمونه سفال به روش قالب‌گیری پیدا شده که بر دیوار سبد اندوده و درست شده است.

    کشف آتش به عنوان کاربردی در دوره میان سنگی صورت گرفته است ، تا قبل از آن (پارینه سنگی) آتش به عنوان کاربردی نبوده اما آن را می شناختند. آتش جزء ابزاری است که انسان مجدداً از کوهستان نشینی با یک خواستگاه جدید نه به عنوان دوره گرد بلکه به عنوان بوجودآورنده تمدن از آن استفاده کرد.

    اولین ساختارهای روستایی و شیوه‌هایی از خانه‌سازی که سبب بوجودد آمدن تپه‌هایی شد که در غرب و مرکز است. امروزه تاریخچه تپه سیلک را به 2000 سال قبل تر از تاریخ تخمینی گریشمن نسبت می‌دهند(7000 سال قبل)

    خانه هایی که از چینه و خشت خام ساخته می‌شوند از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و مهمترین تولیدات سفالینه‌ها حدود 5000 ق.م سفالینه‌های نقش‌داری دیده می‌شوند که بصورت کنده‌کاری نیست بلکه بصورت نقاشی است.

    نقاشی‌های غارهای لرستان مربوط به 8000-7000ق.م قدمت دارند، شیوه اجرایی آنها از نظر فن‌آوری متفاوت با نقاشی‌های هم عصر خود در اروپا (غارهای آلتامیرا و لاسکو) می‌باشدد. نقاشی‌های غارهای لرستان از نظر تکنیکی به سایه و نور توجه دارند و از آنجا که لرستان همیشه یک منطقه ویژه در پرورش و صادر کردن اسب بخصوص به ژاپن بود ، اسب جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ و هنر و اقتصاد لرستان داشته است ، آنها تنها جنس نرینه اسب را صادر می‌کردند تا این تجارت را در زمینه اسب‌های اصیل در انحصار خود داشته باشند.

    وسمه از جمله صادرات دیگری است که از کرمان به چین صادر می‌شده که متأسفانه امروزه حالت عکس پیدا کرده است. از منطقه کلپورگان 4500ق.م سفالینه پوست تخم مرغی با زمینه کرم و تکرنگ سیاه تلفیق پیکره انسان و حرکات موزون و نیایش و اشکال هندسی کشف شده، تا قبل از اختراع چرخ سفالینه سنتی زنانه بود و در هزاره 4ق.م رسماً چرخ سفالگری ابداع شد و قابلیت انبوه‌سازی یافت که اقتصاد ویژه‌ای را در منطقه بوجود آورد. پرندگان نقش بارزی در زندگی انسان‌ها داشتند که هم حالت آئینی و هم دنیوی (واسطه‌ای برای جهان مرگ در تمام تمدن‌ها ) دارند. بز با شاخ‌های بزرگ در جام شوش دلالت بر هلال ماه و فرهنگ باروری و باران و نماد تموز(نرینگی بر زمین) را دارد.

    در متون سومری تمدن دشت لوت را اشاره‌ای به سرزمین باستانی بنام اَرَتَه (احتمالاً جیرفت) که از کرمان، شهداد ، تپه یحیا تا شهر سوخته جایگاه پراکنده‌ شرقی و جنوب شرقی مهمترین مرکز تولیدات سنگی هم به بلخ تا آسیای میانه و هم مسیر تجاری به سمت بین‌النهرین است. البته امکان دارد بیشتر این نقش‌مایه‌ها بومی نباشند، یعنی صنعتگران که تجاری کار می کردند از نقش‌مایه‌های دیگر کشورها نیز استفاده می کردند.

    در منطقه چغامیش(خوزستان) و هم شهر سوخته تکنولوژی پیشرفته‌ای داریم در زمینه آبیاری و آب رسانی ، خانه‌ها پلکانی و دارای سیستم لوله‌کشی و حمام و سیستم اِگو(فاضلاب) ، بر اساس تخمین‌های زده شده میزان کاریزها (قنات‌ها) طول آنها برابری می‌کند با اندازه مسافت زمین تا ماه، آنها عمارت نشین و ارگ سلطنتی نداشتند و از مهمترین تولیدات آثار سنگ لاجورد و فیروزه و دیوریت و تولید مفرغ مربوط به این مناطق است.

    در غرب نیز آثاری است از انشعابات‌های رود کارون در دوره اسلامی که نیمی از آرد کشور را در آن زمان تأمین می‌کرده است. سنت‌های متفاوتی در ارتباط با آب و قنات است که اگر قناتی کشف می شد آب آن اگر پوست دست را خشک می‌کرد و باعث ترک پوست می‌شد می‌گفتند آب نر است و اگر پوست دست نرم می‌شد آن را ماده می‌دانستند. در سال 1352 آخرین عروس آب به ازدواج قناتی که در حال خشک شدن بود درآمد تا از خشک شدن آن جلوگیری شود، این خانم در تمام عمر خود حق ازدواج با هیچکس را نداشت و سهم او از آب قنات دو برابر بود.

    پرچم شهداد قدیمی‌ترین پرچم مفرغی مربوط به هزاره سوم ق.م با نقوش انسان نشسته بر تخت و پرنده نیز از محله خبیص کشف شده است.

    در تپه کیان نهاوند دوره تحولی است که در نقوش سفالینه‌ها صورت گرفته ، برای ظروفی دهانه گشاد اما ظروف آئینی زیر آن هم دارای نقش است.

    کلمه آریائی از نظر لغوی به معنای دزد و راهزن می‌باشد که دلیل عمده آن قوی ، جنگجو، سازمان یافته و مهاجم به مناطق روستایی بودن آنها در دوره‌های تاریخی است . تا قبل از ورود آریائیان به ایران پرستش ،  زنانه و الهه‌ها زن هستند اما بعدها حالت دو جنسی پیدا   می کنند.

    واژه کوچ در فرهنگ ایرانی مأنوس است اما مهاجرت ، و فرضیه‌ای که آریائیان به ایران مهاجرت کرده‌اند دارای تعمق و پژوهش است زیرا ایرانی‌ها به علت نیازهای اقتصادی و آب و هوایی دائم در حال کوچ بوده و این باور غلط را احتمالاً بوجودد آورده که مهاجرند.

    کشف آهن  1400ق.م و به اقوام حیطی نسبت داده شده است. 1400 -600 ق.م که به دوره آهن معروف است خود دارای سه دوره مجزا است. الف/ ظهور ظروف سفالی منقاری ب/ استفاده از ابزار آهنی به جای مفرغی ج/ شیوه جدید دفن ، به جای کف اتاق ، بوجود آوردن قبرستانی دور از محل اقامت.

    از تپه اَملَش ، مارلیک ( از آستارا تا رودبار گیلان) آثار فلزی مثل طلا زیاد یافت شده است که تلفیقی بین پیکره و سفالگری در آنها دیده می‌شود. سکاها اقوامی بودند که از غرب وارد ایران شدند که به دو بخش تقسیم شدند یک بخش آنها به مادها پیوسته و نظامی شدند که به آنها سَکوَند می‌گفتند و امروزه هنوز در مناطقی از لرستان زیست می‌کنند و بخش دیگر آنها به نام سیدها به سیستان رفته ساکن شدند، اقوام لر،  از ترکیب دو نژاد کیمریایی و لولوبی‌ها که در زاگرس بودند تشکیل شده است.

    تمدن مادها دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است، فلز کاری مادها تحت تأثیر قفقاز بوده و ساخت اشیاء ظریفی را شامل می‌شود که دارای مرصع کاری است. ساخت گور دخمه‌ها از دیگر آثار مادهاست ، اتاقک‌هایی درون کوه و استودان‌هایی که محل نگهداری استخوان‌هاست ، شهر هگمتانه = اکباتان = محل تجمع سپاه ، فاقد عمارت نشین (کاخ) است پس در پایتخت بودن آن می‌توان شک کرد.

ویژگی‌های موسیقی ایرانی به شرح ذیل است:

الف/ بر اساس نظام فلکی است دارای 7 دستگاه 12 ردیف آوازی و 360 گوشه مطابق تقویم ایرانی

ب/ پنجه برای مناسبت‌های ایرانی از تقویم خارج شد.

ج/ الحان اصلی که توسط باربد تنظیم شد.

د/ دراویش میراث دار بسیاری از روایت‌های بعد از اسلام بودند.

ه/ در دوره فارابی کتاب موسیقی کبیر (نظری-عملی) نوشته شد که متأسفانه شماره 2 آن گم شده است.

ن/ در سده 4 ه .ق شیوه نت نویسی بوجود آمد.

 موارد طرح شده در جلسه :

۱- مباحث اصلاحیه کتاب اگر بر روی سایت دفتر تألیف باشد از اشتباهات جلوگیری می نماید.

۲-  بیشتر اصطلاحات به پانویس احتیاج دارد.

۳-  دو رویکرد الف/ ایرانی-اسلامی  ب/ آموزشی-تربیتی در تألیف کتاب ایران باید لحاظ شود

۴-  با توجه به دیدگاه باستان شناسی که وجود دارد ، در اینجا چهار دوره ( پیش از تاریخ– تاریخی- اسلامی- معاصر ) از تاریخ ایران را مورد توجه قرار داده تأثیر گذاری آموزشی آن نیز لحاظ شود.

۵-   دوران سلوکیه  در ایران با آشفتگی و درهم آمیختگی در ناحیه غرب ایران همراه بوده است از آنرو به علت آنکه قابلیت اختصاص یک فصل را نداشت برای جلوگیری از حذف آن ، این دوره  با مقطع تاریخی دیگر ادغام شد.

۶-   توجه به اینکه چگونه هنرمند توانست فرهنگ و هنر غرب را هضم کند و آثار جدیدی بوجود آورد و تجددگرایی در هنر را بتوان مورد ارزیابی قرار داد.

۷-   در حوزه تکنولوژی آموزشی به علت عدم مجاز بودن در اختیار گذاشتن برخی منابع نتوانستیم منابعی به هنرآموزان بصورت cd  یا dvd  داده شود.

۸-   بررسی تمدن های ایرانی پیش از میلاد و ایران باستان ازجمله : ماد ، لرستان، کشف رود ، تپه مارلیک، تپه سیلک و ددوران اسلامی ایرانی

۹-    بررسی موسیقی ایرانی

با توجه به ۱۴ مورد نظر سنجی انجام شده حدود  42% شرکت کنندگان رضایت در حد عالی و 35% نیز در حد خوب و 23% متوسط از انجام همایش و برگزاری آنرا اعلام نمودند.

بررسی کتاب تازه تالیف تاریخ هنر ایران جلسه دوم

---

    به نام خدا

-         استاد مدعو : مؤلف کتاب تاریخ هنر ایران ، آقای دکتر نصرالله تسلیمی

-         علت تشکیل جلسه : تغییر کتاب فوق و توضیح در ارتباط با امر تألیف و پاسخگویی به هنر آموزان مدرس

    جلسه با تلاوت آیاتی چند از کلام خدا  و سپس خوش آمد گویی و خیر مقدم خدمت همکاران حاضر در جلسه شروع شد.

هخامنشیان

    پایتخت‌های هخامنشیان ، پاسارگاد، هگمتانه، شوش و بابل بوده است . بزرگترین قلمرو هخامنشیان در دوره داریوش بوده که شامل 28 ایالت می‌شده است.

    از جمله اقدامات داریوش 1- ایجاد پست و چاپارخانه 2- ایجاد راه‌های عریض 3-  ضرب سکه 4- جنگ بین ایران و یونان به نام ماراتن و در سال‌های آینده فرزند داریوش به نام خشایار دومین جنگ را با یونان آغاز کرد اما به علت تأثیرات همسرش به نام استر که یهودی بود خشایار جنگ پیروزمند را نیمه رها کرده و ده هزار نیروی جنگی را در یونان به جا گذاشت و به ایران بازگشت.

    داریوش به این نتیجه رسید که پاسارگاد نمی‌تواند به عنوان پایتخت قرار گیرد در نتیجه آنجا را به عنوان پایتخت تشریفاتی حفظ کرده و به منطقه خاص شوش که از لحاظ ارتباط و مسیرهای زمینی و دریایی نسبت به دیگر مناطق ارجحیت داشت رفته آنجا را به عنوان پایتخت جدید هخامنشیان اعلام کرد. بر روی تپه‌ای صفه‌ای به ابعاد 18در 18 متر ایجاد کرد و کاخ آپادانا را ساخت.

    کاخ آپادانای شوش که اولین آکروپول(مکان نظام‌مند برای حفظ حکومت) دارای باغ سازی و کاخ سازی ویژه‌ای است همان سبک چهارباغ که هنوز هم معروف است. آکروپولیس یونان مربوط به 447 ق.م یعنی بعد از پایان دومین جنگ بین ایران و یونان است ، اما به علت ویران شدن نخستین آکروپولیس ایران ، یونانی‌ها معتقدند که آکروپول‌های آن‌ها قدیمی‌تر است.

    معماری هخامنشیان صفه‌ای و به شیوه پارسی است یعنی ستون‌های سنگی ، سقف تخت که نمونه آن را از اقوام اورارتور نیز باقی مانده، حتی هیتی‌ها هم این ویژگی را در آثارشان داشتند اما تفاوت آن با هخامنشیان در سه بنا دیده می‌شود : دروازه ، تالار آپادانا ، تالار بارعام. مقبره  هخامنشیان بصورت دخمه‌ای و دارای اتاقکی جهت حفظ استودان (ظرف نگهداری استخوان متوفی) ساخته می‌شده از جمله مقابر داریوش ، خشایار، اردشیر به این شیوه ساخته شده‌اند. اما مقبره کوروش بصورت پلکانی و در یک دشت مسطح قرار دارد که بعد‌ها دو جسد خود کوروش و همسرش از قسمت بالایی مقبره کشف شده است . که برخی مورخان و نظریه‌ پردازان معتقدند دین کوروش با بقیه شاهان هخامنشیان متفاوت بوده که نحوه دفن او نیز متفاوت شده است.

    از جمله ویژگی‌های دیگر معماری هخامنشیان سقف‌های مسطح با پوشش چوب بوده که از کرمان می‌آوردند ، چوب‌ها را با قیر و پارچه اندود می‌کردند و از جنس صنوبر بوده است . وجود حیوانات در سرستون‌ها شاید بازمانده فرهنگ کوچ‌نشینی و دوره‌گردی هخامنشیان بوده است و از طرفی بیانگر قدرت طلبی و عظمت‌جویی آن‌ها به شمار می‌رفته است.

    نقش‌برجسته‌های هخامنشیان نیز دارای ویژگی‌های خاصی است ، بیشتر نمادین و ریتمیک است ، تنها در دو مورد روایتگری در این نقوش دیده می‌شود . نقوش شامل کمان‌دار آئینی ، نیزه‌دار آئینی ، گارد جاویدان ، فرشته بالدار پاسارگاد با تاج کلاه‌خود شاخ‌دار " تاج شبیه مصر سفلی، بال‌ها شبیه هنر آشوری ، لباس ایلامی " که نشان دهنده هر سه سنت مصری، بین‌النهرین و ایلامی است.

    کتیبه‌های هخامنشیان معمولاً به سه زبان، ایلامی، بابلی، پارسی نوشته شده  اما همه به خط میخی نوشته می‌شده است که کتیبه گنج‌نامه عباس آباد همدان باعث شد رمز خط میخی توسط رابینسون گشوده شود.

هخامنشیان خط 100 علامت بابلی را به خط 44 حرفی که دارای 6 علامت و 38 حرف بود تبدیل کردند.

    مهرهای استوانه‌ای ، ظروف فلزی که اغلب از جنس طلا ، نقره و مفرغ هستند ، دواتگری، ریخته‌گری ، کوفته‌گری ، قلم‌زنی ، ضرب سکه که دارای واحدهای قراضه و قروش بودند از جمله دیگر آثار باقی مانده از هخامنشیان است.

اشکانیان

    خاستگاه اولیه اشکانیان شهر نیسای باستانی در منطقه عشق‌آباد ترکمنستان است " اشک آباد که بعدها عشق‌آباد شد" این دوره تاریخی طولانی‌ترین پادشاهی اما کوتاه‌ترین جایگاه تاریخی را به خود اختصاص داده است و دلائل آن: بیشترین موقعیت‌های استراتژی آن‌ها خارج از ایران امروزی بوده و بیشتر آثارشان توسط ساسانیان تخریب شده یا تغییر یافته است و از طرفی آن‌ها کوچ‌نشین و مهاجر بوده و توجهی به تجمل گرایی نداشتند.

    اشکانیان تأثیر زیادی روی فرهنگ جهانیان گذاشته‌اند و بسیاری لغات که امروزه در فرهنگ غربی رایج است از فرهنگ اشکانیان وام گرفته است از جمله : پارتی، پارتیزان، ...

    تا قبل از حکومت پهلوی ، حکومت‌ها نظام عشیره‌ای و خاندانی داشت بنابراین انتقال قدرت نیز به همان نوع انتقال می‌یافت.

    هنر اشکانی به دو دوره تقسیم می‌شود:

الف/ از 250 ق.م تا اوائل میلادی که به دوره هلنی یا گذار معروف است .

 ب/  از اوائل میلادی تا 250 م که تمایلات کاملاً ایرانی است.

    اولین سفارت‌خانه در ایران مربوط به این دوران و سفارت چین است که در شهر صد دروازه (دامغان) بنا شد از این‌رو تحت تأثیر فرهنگ چین نگاه نمادگرایانه به نگاهی واقع‌گرایانه در هنر انجامید.

    اولین الگوی بناهای چهار ایوانی در کاخ خسرو بکار رفته و بعدها وارد معماری ساسانی و سپس معماری ایرانی اسلامی شد. سنتی در نقاشی نیز پدید آمد که دارای ویژگی‌های ذیل است :

    بصورت فرسک ، رنگ‌های تخت ، خطوط کناره نما ، سه‌رخ نمایی ، استفاده از زمینه‌های آجری ، که این ویژگی‌ها بر روی فرهنگ ساسانی- مانوی- بودایی – سغدی – چینی – فارس و سلجوقی تأثیر گذاشت.

ساسانیان

    تیسفون در منطقه فارس محل استقرار ساسانیان است، تکامل شیوه‌های پارتی در معماری این دوران دیده می‌شود، استفاده از ایوان‌های تخم مرغی شکل ، کاخ‌ها ، بناهای گنبدی ، ایوان‌دار ، متریال آجر که با اقلیم منطقه تناسب بیشتری داشت و ایجاد دهانه‌های بازتر در معماری بوجود آمد.

    بزرگترین ایوان ساسانیان در معماری ایوان مدائن (طاق کسری) است. اساس شهر بغداد که در این دوران بنا شد به شیوه معماری ساسانیان و دایره‌ای شکل بر اساس شهر فیروزآباد است.

    پیکرتراشی این دوران هم ویژگی خاص خود را دارد ، پیکره 7 متری شاهزاده ساسانی در دهانه غار بیشاپور که از یک قندیل بزرگ کنده شده بیانگر این امر می‌باشد.

    در کنار هنر رسمی ساسانی هنر مانوی هم دیده می‌شود البته از نسخه‌های اولیه ارتنگ چیزی به جا نمانده و تنها نسخه باقی مانده نسخه‌ای در مغولستان است .

    از جمله ابداعات دیگر ساسانیان پارچه‌بافی و ابریشم بافی است که در انحصار چینی‌ها بود و توسط هنرمندان ایرانی و صنعتگران ایرانی به ایران آورده شد.

 موارد طرح شده در جلسه جهت اطلاع و پیگیری کارشناسی گروه­های آموزشی :

1-       بررسی هنر هخامنشیان ، اشکانیان و  ساسانیان در معماری و هنر های باقی مانده

2-       بررسی تأثیرات گرفته شده فرهنگ ایران از همسایگان و تأثیراتی که بر فرهنگ‌های دیگر گذاشته است

3-       مقایسه تصویری و تئوری هنر ایران با هنر روم و یونان در دوره باستان

.